Het aanbesteden van ICT-projecten of het afnemen van ICT-producten beslaat meestal een grote tijdspanne. De belangen zijn groot en soms tegenstrijdig; inkoop, jurist, “de business”, de markt, ieder heeft naast het realiseren van de aanbestedingsdoelstelling ook eigen doelen of belangen waar aandacht voor moet zijn. Een belang dat volgens ons voor alle stakeholders gaat gelden, is het belang van een goede implementatie van de Open data Richtlijn.
Cindy van der Blom (Inkoopconsultant en aanbestedingsjurist) vertelt over de aankomende Wet implementatie Open data Richtlijn en waarom inkopers zich hierop moeten voorbereiden.
Geen ver-van-mijn-bed-show
Wanneer het precies zover is, is nog onbekend. Wel is duidelijk dat de Wet implementatie Open data Richtlijn eraan komt. Deze wet implementeert de Europese Open data Richtlijn in de bestaande Wet hergebruik van overheidsinformatie. Dat wordt tijd, want de Europese Open data Richtlijn is er al een poosje. Aan de verplichting om deze voor 21 juli 2021 te implementeren in Nederlandse wetgeving heeft de Nederlandse overheid niet voldaan. Daarom is de Europese Commissie een inbreukprocedure gestart. Inmiddels is Nederland door de Europese Commissie voor de rechter gedaagd omdat het de Open data Richtlijn nog niet ingevoerd heeft. Dat klinkt als een “ver van mijn bed-show” en iets wat vooral juristen interessant vinden. Dat laatste is zeker waar, dat eerste niet. Het niet implementeren van deze richtlijn heeft namelijk ook praktische gevolgen voor iedereen – openbare lichamen, publiekrechtelijke instellingen en overheidsondernemingen – die ermee moet werken. Zolang er geen Nederlandse implementatie is, is het onduidelijk wat precies de voorschriften voor het hergebruik van data zijn.
Voor de inkooppraktijk van deze aanbestedende diensten kan dit bijvoorbeeld tot gevolg hebben dat, achteraf gezien, applicaties zijn ingekocht die niet voldoen aan het uitgangspunt documenten te produceren en beschikbaar te stellen overeenkomstig het beginsel “open door ontwerp en door standaardinstellingen”. De Open data Richtlijn brengt namelijk (ook) met zich mee dat toegang tot dynamische gegevens in realtime en via adequate technische middelen verleend moet worden. Deze toegang is het beste te waarborgen door middel van goed ontworpen API’s. Hoe deze API’s worden ingezet voor het ontsluiten van de dynamische gegevens en aan wie het eigendom van de data toekomt, is zodoende relevant voor de inkooppraktijk. Maar ook op andere vlakken heeft de Open data Richtlijn gevolgen voor de inkooppraktijk. Bijvoorbeeld het toevoegen van de contractuele verplichting aan externe onderzoeksbureaus om gebruikte onderzoeksdata terug te leveren, om zodoende met overheidsmiddelen gefinancierde onderzoeksgegevens beschikbaar te kunnen stellen.
Niet nodig om af te wachten
Overigens is het niet nodig voor inkopers om af te wachten wat de voorschriften zijn en inkoop pas daarna scherp te stellen op het beginsel “open door ontwerp en door standaardinstellingen”. Om interoperabiliteit en leveranciersonafhankelijkheid te bevorderen, is het gebruik van open standaarden in ICT systemen een goede norm. Het uitgangspunt bij het aanbesteden van ICT-projecten of afnemen van ICT-producten door overheden is daarom al sinds lange tijd dat in principe altijd gekozen moet worden voor producten die open standaarden volgen. Een standaard zorgt ervoor dat in specifieke situaties gebruik gemaakt wordt van een bepaald voor gedefinieerd formaat of protocol. Hierin worden de specificaties of criteria voor een product, dienst of methode vastgelegd. Een standaard is dus gewoon een document met een set regels die beschrijft hoe mensen materialen, producten, diensten, technologieën, taken, processen en systemen dienen te ontwikkelen en te beheren. Een standaard is ‘open’ als deze publiekelijk beschikbaar is. Om door het Forum Standaardisatie als ‘open standaard’ aangemerkt te worden, moet een standaard voldoen aan een aantal kenmerken.
Waaronder dat de benodigde documentatie laagdrempelig beschikbaar moet zijn en dat er geen hindernissen op het gebied van intellectueel eigendomsrecht mogen zijn. De zinssnede ‘in principe’ in het uitgangspunt dat altijd gekozen moet worden voor producten die open standaarden volgen, geeft echter ook ruimte voor afwijking. Deze ruimte voor afwijking is begrensd in het ‘pas toe of leg uit’- beleid, wat inhoudt dat de meeste[1] aanbestedende diensten verplicht zijn te vragen naar de relevante open standaarden en deze open standaarden veelal moet toepassen bij de inkoop van ICT-systemen en -diensten met een aanschafwaarde vanaf € 50.000,-. De Beslisboom Open Standaarden is een handig instrument om erachter te komen welke standaarden voor welke situatie relevant kunnen zijn. Bovendien helpt de beslisboom om de standaarden in de aanbestedingsdocumenten te verwerken tot technische specificaties overeenkomstig artikel 2.76 van de Aanbestedingswet 2012.
Meer weten?
Wij helpen u graag bij het maken van de vertaalslag van relevante artikelen uit de Open data Richtlijn naar de aanbestedingsdocumenten voor uw specifieke aanbesteding. Ook helpen we u met het beschrijven van de technische specificaties voor open standaarden in lijn met de algemene beginselen van mededinging. Neem contact op met Cindy van der Blom via c.vanderblom@aevesbenefit.com.
Meer weten over het laatste nieuws van EPSA Netherlands? Bekijk onze nieuwe artikelen via de onderstaande knop!
