Maatschappelijk verantwoord inkopen begint niet alleen bij de inkoopketen, het is ook één van de uitdagendste onderdelen ervan. Maar als je hier serieus werk van maakt ben je in staat om daadwerkelijk een circulaire transitie te bereiken. Onze Senior Inkoopadviseur Judith Visser- Blokland helpt klanten om hun inkoopprocessen en producten duurzamer en eerlijker te maken.
Introductie
Judith Visser-Blokland is een textiel ingenieur en momenteel werkzaam als Senior Inkoopadviseur bij EPSA Netherlands. Tijdens haar studie in China heeft zij ervaren wat de footprint is van onze textielconsumptie. De enorme impact van de achterkant van de textielketen op mens en milieu hebben haar ambities versterkt. Haar persoonlijke missie is deze footprint van de producten en supply chain te verminderen en waar mogelijk de waarde van grondstoffen te behouden. Na haar studie begon zij eerst in de commerciële markt waar destijds nog geen aandacht of ruimte was voor MVI of circulair inkopen. Vervolgens is Judith bij Alliander aan de slag gegaan als MVO-deskundige inkoper van circulaire bedrijfs- en veiligheidskleding en persoonlijke beschermingsmiddelen. Momenteel is Judith werkzaam bij EPSA Netherlands, waar zij zich in bredere zin met circulair inkopen bezig houdt.
Wat versta je onder Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI)?
”Maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) wordt ook wel ketenverantwoordelijkheid genoemd. Bij inkoopbeslissingen wordt vaak op prijs, kwaliteit en levertijd gelet. Bij MVI neemt een inkopende organisatie ook sociale en milieuaspecten mee. Een bedrijf heeft immers effect op het gedrag van de toeleveranciers, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsomstandigheden, rechten van werknemers en milieu.
Ketens worden steeds complexer. Producten of delen van een product zijn vaak in een ander land geproduceerd. De verantwoordelijkheid van de inkoper eindigt niet bij de grens. Weten waar grondstoffen vandaan komen, wat er speelt bij toeleveranciers en door wie producten vervaardigd worden, is belangrijk. Arbeidsomstandigheden en milieuproblemen bij buitenlandse toeleveranciers hebben uiteindelijk ook invloed op de duurzaamheid van een in Nederland gevestigd bedrijf.
De overtreffende trap van MVI is circulair inkopen. Hierbij gaat het erom een product te ontwerpen dat (vrijwel) geheel demontabel en herbruikbaar is. Daarmee leg je de basis voor circulair verloop, wat uiteindelijk leidt tot een aanzienlijke verlenging van de levensduur en waardebehoud van het product.”
"De verantwoordelijkheid van de inkoper eindigt niet bij de grens. Weten waar grondstoffen vandaan komen, wat er speelt bij toeleveranciers en door wie producten vervaardigd worden, is belangrijk"
Waar loop je als inkoper tegenaan als je MVI in de praktijk wilt brengen?
”Het is vaak niet eenvoudig om de volledige keten inzichtelijk te krijgen. Je wilt niet alleen weten waar jouw producten vandaan komen, maar ook of de grondstoffen en halffabricaten twee of drie stappen terug de keten in, op een duurzame en eerlijke manier zijn geproduceerd. Je wilt een compleet en duidelijk beeld hebben van de omstandigheden waaronder jouw kernproduct tot stand is gekomen. Daar heb je tegenwoordig gelukkig goede tools voor.
Daarnaast heb je als inkoper te maken met de interne cultuur van een bedrijf. Stel, ik koop een product bij een leverancier. Als ik als vereiste heb dat zij dit maatschappelijk verantwoord inkopen, dan moet dat daar intern gedragen worden. Als daar alleen wordt gekeken naar de prijs van het product is dat lastig. Vaak is er ook sprake van tijdsdruk – en MVI kost nu eenmaal wat meer tijd.
MVI vergt natuurlijk een zekere mate van openheid. Soms zijn bedrijven daar niet zo happig op, bijvoorbeeld omdat zij bepaalde innovaties in het productieproces willen afschermen van blikken van buitenaf. Om dit te omzeilen hebben we wel eens gebruik gemaakt van blockchains. Het kan dus wel, maar het vraagt veel van een organisatie en je moet een goed systeem beschikbaar hebben, dit goed weten te monitoren en steeds verder ontwikkelen. Een circulaire keten bewerkstelligen is een langdurig proces, een ontwikkeltraject waarin steeds kleine stappen genomen moeten worden om het gewenste resultaat te behalen.”
Kun je iets vertellen over jouw adviestrajecten?
”Het begint altijd met een inventarisatie van de behoeften, de randvoorwaarden en het krijgen van inzicht in waar de klant nu staat. Een nulmeting dus. Daarna ga je alle productcategorieën af en kijk je per categorie waar verbetering in de inkoop te behalen valt. Daarna ga je met de klant een ambitie vormen. Laat me je een voorbeeld geven van een bedrijf dat nieuwe bedrijfskleding wil inkopen. Dan kun je de volgende stappen verwachten:
- De waarom vraag stellen. Waarom en voor wie zijn welke kledingstukken nodig en wat zijn de kwaliteitseisen of randvoorwaarde?
- Inzicht bieden. Hoe wordt het nu ingekocht en hoeveel inzicht hebben we in de keten en het ontwerp van de producten?
- Strategie en ambitie bepalen. Hoe circulair is die keten nu en waar zit de potentie om dit te bereiken?
- Ambitie in praktijk vertalen. Met het inzicht en de gemaakte analyse gaan we een ambitie en ontwerp formuleren en deze vertalen in (ontwikkeling)stappen om de inkoopketen circulair te maken. Hiermee gaan we de markt op.
- Ambitie realiseren. Die nieuwe vraag, inkoopcriteria en ambitie worden vertaald en verwerkt in contract(ontwikkel)management. Om ervoor te zorgen dat de inkoopcriteria en ambitie behaalt worden is het belangrijk dit te borgen in tools die dit meetbaar en inzichtelijk houden gedurende het contract.
Voor een circulair inkoopproces heb je de gehele keten nodig. Het is een andere manier van inkopen die aanvankelijk van alle partijen veel moed vereisen en leidt tot een nieuwe blik op het verdienmodel.”
"Het is een andere manier van inkopen die aanvankelijk van alle partijen veel moed vereisen en leidt tot een nieuwe blik op het verdienmodel."
Merk je dat bedrijven worden afgerekend op de mate waarin zij MVI serieus nemen?
”Je merkt dat het thema heel erg leeft bij consumenten. Er is een ontwikkeling gaande bij fast fashion ketens, waar de omzet begint te dalen. Kleding die je een paar keer draagt en daarna weggooit begint uit de gratie te raken. Aan de andere kant zijn bedrijven als Mud Jeans, bekend van de circulaire spijkerbroeken, booming. Tweedehandswinkels zijn populairder dan ooit en dit concept zie je ook steeds meer terugkomen bij commerciële merken en winkelketens.
Daarnaast zie je dat bedrijven als Zeeman hard aan het werk zijn om de stap te maken van een lineaire keten naar een circulaire keten, waarbij ze hun maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen. Hiervoor hebben zij onlangs de Circular Award 2023 gewonnen. Maar ook een nieuw initiatief om de consument mee te krijgen in de circulaire economie is het warenhuis TOMO. Een warenhuis met een missie, waarbij alle traptreden van de R-ladder aan bod komen.”
Hoe verhoudt MVI zich tot winstgevendheid?
"Circulair produceren hoeft niet perse meer te gaan kosten."
”Dat is natuurlijk een vraag die heel erg speelt in de markt. In sommige gevallen moet het verdienmodel worden veranderd als het gehele productieproces op de schop gaat. Maar circulair produceren hoeft niet per sé meer te gaan kosten. Vaak heb je wel te maken met een grote investering en een langdurig ontwikkeltraject. Daarna kan het op twee manieren een gunstig effect hebben op de winstgevendheid. Ten eerste kan het omzetbevorderend werken omdat er veel vraag is naar een eerlijk product. Daarnaast worden de inkoopkosten gedrukt op het moment dat je voor elkaar hebt gekregen dat het product grotendeels kan worden hergebruikt. Bijvoorbeeld als je bedrijfskleding kan maken van een materiaal waarvan later weer granulaat van kan worden gemaakt voor de productie van vezels, doek en uiteindelijk nieuwe kleding.
Als de wil er is kun je een primaire keten circulair maken. Uiteindelijk levert dat meer profijt op dan alleen maar de effectiviteit, duurzaamheid en maatschappelijke voordelen. De producten en diensten krijgen meer waarde. Het heeft ook invloed op de kernwaarden van de organisatie zelf. Alle stakeholders kunnen trots zijn op het bedrijf, omdat je met elkaar de moed hebt een nieuw proces en/of product te ontwikkelen.”
Meer weten?
Heb je nog vragen over hoe je Maatschappelijk Verantwoord kan inkopen? Neem dan contact op met Judith Blokland via j.blokland@nl.epsa.com
Meer weten over het laatste nieuws over EPSA Netherlands? Op consultancy.nl lees je hoe ons MT team zich heeft uitgebreid.
