In steeds meer aanbestedingen wordt gevraagd om een deel van de waarde van de opdracht ten goede te laten komen aan de maatschappij. Dit wordt gedaan door het opnemen van Social Return On Investment (SROI) als eis of gunningscriterium in de aanbesteding. Als geen ander vinden wij het een goed idee om leveranciers een deel van de omzet te laten terugvloeien in de maatschappij. Echter, deze verplichting is niet zonder haken en ogen, met alle nadelige gevolgen van dien.
Consultants Niels Hoppenbrouwers, Yasmin van den Oudenrijn en Eva Fredriks krijgen in hun dagelijkse werk als juridisch adviseur en consultants in de publieke sector vaak te maken met deze wetgeving. In dit artikel delen zij hun gedachten over de huidige situatie, de problemen rondom de huidige SROI-invulling en over de kansen die zij zien.
Een goed voornemen
Op dit moment wordt de SROI-doelstelling als resultaatsverplichting opgenomen in aanbestedingen, vaak als uitvoeringseis, minimumeis of als gunningscriterium. Dit richt zich meestal op het aannemen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Hoewel veel inschrijvende partijen SROI een warm hart toe dragen, mist de huidige aanpak vaak het doel omdat de gevraagde invulling niet haalbaar is voor leveranciers.
Zo is er onvoldoende aandacht voor een passende invulling van SROI. Vaak wordt er vanuit een algemeen beleid een algemene regel in een aanbesteding opgenomen, zonder kritisch te kijken of deze past bij de actuele situatie, markt en branche. Mogelijk worden er ook extra beperkingen opgelegd vanuit de aanbestedende partij, bijvoorbeeld dat de in te zetten mensen binnen de gemeentegrenzen wonen of alleen ingezet mogen worden bij een specifieke opdracht. Naast deze beperkingen neemt de pool met beschikbare personen sowieso af, omdat steeds meer van hen geplaatst zijn. Op zich niet een slecht gegeven, maar degenen die overblijven zijn vaak lastiger te plaatsen en blijven daardoor achter.
Wanneer opdrachtgevers door deze beperkingen niet aan de SROI-verplichting kunnen voldoen, worden alternatieven zoals vrijwilligerswerk of inkopen bij sociale ondernemingen overwogen. Helaas voldoen deze opties vaak niet aan de oorspronkelijke SROI-doelstelling. Een laatste optie is dan het afkopen van de verplichting met een certificaat, of een boete betalen.
Een leverancier die van tevoren al weet dat ze niet aan de resultaatsverplichting kunnen voldoen, schrijft mogelijk niet in. Ook kan een onrealistische verplichting ook zorgen voor hogere inschrijfprijzen omdat de risico’s worden doorgerekend in de prijs. Dit kan leiden tot verstoorde leveranciersrelaties en negatieve effecten op de dienstverlening.
Los van deze effecten op opdrachtgever en opdrachtnemer, hebben kandidaten met een afstand tot de arbeidsmarkt mogelijk ook last van een nadelig effect. Het komt namelijk voor dat organisaties personeel weer ontslaan om opnieuw aan de SROI-verplichting te kunnen voldoen.
MVOI: TIJD VOOR EEN BREDERE INVULLING
Het opnemen van een algemene SROI-doelstelling leidt dus niet per definitie tot het behalen van de sociale doelstellingen. Dit wil uiteraard niet zeggen dat er geen aandacht meer moet zijn voor de maatschappelijke impact van inkoop! De SROI-verplichting kan op andere manieren uitgevraagd worden om zo alsnog de gestelde sociale doelen te behalen.
Naast het updaten van de invulling van de huidige SROI-verplichting, kunnen we ook kijken naar andere opties dan het aan het werk krijgen mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Dit was bij de lancering van SROI in 2011 misschien het voornaamste doel, maar vragen de huidige arbeidsmarkt en andere maatschappelijke vraagstukken niet om een andere aanpak? Is het niet beter om te kijken naar alle onderdelen van Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) bij het maken van positieve maatschappelijke impact?
Hieronder geven we een aantal voorbeelden van andere manieren om de SROI-verplichting in te vullen dan wel uit te breiden met opties binnen MVOI.
ZET SROI IN ALS INSPANNINGSVERPLICHTING
In tegenstelling tot de huidige resultaatsverplichting, moet een opdrachtnemer zich bij een inspanningsverplichting ook vóór dat resultaat inzetten en loopt deze verplichting door wanneer het doel behaalt is. Met deze commitment creëer je meer bewustwording en gaat de verplichting meer leven bij de opdrachtnemer.
EEN ANDERE WEGING VAN SOCIAAL INKOPEN EN MAATSCHAPPELIJKE INZET
Op dit moment is de financiële waarde die wordt toegekend aan een plaatsing van een kandidaat vele male hoger dan de financiële waarde van het sociaal inkopen of het inzetten van uren voor vrijwilligerswerk. Door deze verschillende invullingen gelijker te wegen, is de één niet meer of minder aantrekkelijk dan de ander.
GEBRUIK DE EXPERTISE VAN INSCHRIJVENDE ORGANISATIES
Sommige organisaties kunnen met een financiële impuls of het inzetten van eigen kennis en kunde meer betekenen en teweegbrengen dan door iemand met een afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen. Denk hierbij aan een evenementenbureau wat een sociaal evenement organiseert als SROI-invulling, aan een opleidingsinstituut dat een opleiding verzorgt of een adviesbureau wat de werknemers van de opdrachtgever opleidt.
MEER FOCUS OP DE GEZAMENLIJKE INZET OPDRACHTGEVER EN OPDRACHTNEMER
Het is een gezamenlijke effort om de SROI-verplichting te vervullen en de maatschappelijke impact te maken. Wanneer er meer samenspraak tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer is, kunnen die samen ook de meest passende manier van invullen vinden.
BELOON OOK INSPANNINGEN VÓÓR DE START VAN DE OPDRACHT.
Als er recent voor de start van de opdracht een medewerker met afstand tot de arbeidsmarkt is aangenomen, wordt de kandidaat wel meegeteld maar in een naar beneden afgeschaalde waarde.
DEZELFDE INZET TOEPASBAAR IN DEZELFDE REGIO.
De inzet mag betrekking hebben op zowel de eigen opdracht als op een andere opdracht bij dezelfde opdrachtgever, zolang de inzet wel voldoet aan de looptijd van de opdracht en binnen een bepaalde regio is.
INSCHRIJVENDE PARTIJEN: WEES PROACTIEF!
Zolang inschrijvende partijen akkoord gaan met de huidige manier van werken, zullen ze altijd moeite hebben met het invullen van de huidige SROI-eisen. Zorg daarom dat er bij voorbaat een plan ligt met hoe jij vanuit jouw expertise op alternatieve manier de SROI of MVOI-verplichting kan vullen.
Niels Hoppenbrouwer
Yasmin van den Oudenrijn
SAMEN TOT EEN BETER ALTERNATIEF
Het opnemen van een SROI-verplichting is niet verplicht in een aanbesteding. Er kan dus per opdracht gekeken worden of SROI (of een andere vorm van MV(O)I) van toepassing is, past binnen de branche en daadwerkelijk leidt tot het maken van positieve maatschappelijke impact. Dit betekent dus maatwerk doelstellingen opnemen en goed nadenken, bij voorkeur mét de markt, aan de voorzijde.
Laten we, met zowel aanbestedende diensten als inschrijvende partijen, het verschil maken en (opnieuw) zorgen dat deze sociale doelstellingen daadwerkelijk leiden tot sociale inzet.
Meer weten, vragen, of sparren over dit onderwerp? Neem dan contact op met Niels Hoppenbrouwer via n.hoppenbrouwer@aevesbenefit.com
of Yasmin van den Oudenrijn via y.vandenoudenrijn@aevesbenefit.com
.
