De vraag om maatschappelijk verantwoord te handelen is actueler dan ooit. Redenen voor jou en jouw inkooporganisatie om maatschappelijk verantwoord aan de slag te gaan
Neem bijvoorbeeld de structurele ontbossing van de Amazone voor mijnbouw, landbouw en de export van tropisch hardhout. Iedere 15 seconden verdwijnt er een stuk Amazonebos ter grootte van een voetbalveld. De petitie van change.org om deze ontbossing tegen te gaan en de veroorzakers ter verantwoording te roepen is al meer dan 5 miljoen keer ondertekend. En denk ook aan de plastic soep: elk jaar komt er meer dan 8 miljoen ton plastic afval in zee terecht. Organisaties zoals The Ocean Cleanup willen dit aanpakken en hebben als doel om deze plastic soep met 90% te reduceren voor 2040. Steeds meer mensen spreken zich uit over de klimaatverandering. De 16-jarige Greta Thunberg sprak de wereldleiders aan tijdens de VN klimaattop eind 2019 en Rutger Bregman probeert in zijn open brief (‘Het water komt’) alle Nederlanders wakker te schudden over de stijgende zeespiegel.
Daarnaast zijn er de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (de SDG’s). Dit zijn concrete afspraken tussen de landen die onderdeel uitmaken van de VN, waaronder Nederland, om duurzaam te acteren. Het besef over het belang van maatschappelijk verantwoord handelen groeit (gelukkig!), maar: what’s in it for you als inkoper? Dit artikel wil je de voordelen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) voor de organisatie en maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) voor de inkoopprofessional laten zien.
Daarnaast zijn er de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (de SDG’s). Dit zijn concrete afspraken tussen de landen die onderdeel uitmaken van de VN, waaronder Nederland, om duurzaam te acteren. Het besef over het belang van maatschappelijk verantwoord handelen groeit (gelukkig!), maar: what’s in it for you als inkoper? Dit artikel wil je de voordelen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) voor de organisatie en maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) voor de inkoopprofessional laten zien.
De relevantie van MVO
De motivatie van organisaties om maatschappelijk verantwoord op te treden komt onder andere door een veranderende behoefte van de consument, wet- en regelgeving vanuit de overheid en door de verstrekking van aantrekkelijke subsidies. Daarnaast is een toenemend aantal organisaties zich bewust van de maatschappelijke impact die ze maken en is duurzaamheid een integraal onderdeel van bedrijfsdoelstellingen.
Een toenemend aantal consumenten is bereid om extra te betalen voor duurzame producten, blijkt uit Dossier Duurzaam. Het percentage consumenten dat bereid is duurzame producten te kopen is toegenomen van 32% in 2017 naar 36% in 2018[1]. Daarnaast wordt de wet- en regelgeving wat betreft MVO strenger voor bedrijven en gemeentes. Een voorbeeld hiervan is de wet ‘het activiteitenbesluit’, welke bedrijven en non-profit instellingen in Nederland verplicht om energie te besparen. Naast de energiebesparingsplicht komt er een informatieplicht over de genomen energiebesparende maatregelen voor bedrijven die meer dan 50.000 kWh elektriciteit en/of 25.000 m³ aardgas verbruiken. Bij een overtreding van een voorschrift uit ‘het activiteitenbesluit’ kan strafrechtelijk worden opgetreden.
Tevens heeft de Nederlandse overheid de ambitie om een volledig circulaire economie te zijn vóór 2050. Een onderdeel van het programma ‘Nederland Circulair in 2050’ is het ‘Manifest Verantwoord Inkopen’. In de komende jaren wordt Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) de norm binnen alle gemeenten, provincies en waterschappen. Een recent voorbeeld van MVI is de aanbesteding van kantoormeubilair bij Rijkswaterstaat (RWS). Eén van de eisen van RWS in de aanbestedingsleidraad was het hergebruik van het bestaande meubilair. Ontwikkelingen van circulaire inkoop zullen leiden tot meer druk op bedrijven en overheidsinstellingen om op een duurzame manier in te kopen[2].Naast alle wet- en regelgeving verstrekt de Nederlandse overheid tevens subsidies aan bedrijven die maatschappelijk verantwoord te werk gaan. Voorbeelden hiervan zijn ‘willekeurige afschrijving milieu-investeringen’ (Vamil) en ‘regeling milieu-investeringsaftrek’ (MIA). Vanuit Vamil en MIA profiteren bedrijven van een extra aftrekmogelijkheid van de fiscale winst. Andere voorbeelden van subsidies zijn: EIA (als er in energiebesparende technieken of duurzame energie wordt geïnvesteerd), IFC (als er een milieuvriendelijk en sociaal project in een ontwikkelingsland wordt gestart) en Groenfonds (als er een project in Nederland op het gebied van natuur, bos, landschap, duurzame energie of duurzame bouw wordt ontplooit).
Voordelen & voorbeelden
Het belang van MVO is dus wel duidelijk en het realiseren ervan wordt gestimuleerd op alle gebieden. Maar wat haal jij, als organisatie of als inkoopprofessional, er uit? Onder de streep, de belangrijkste (en vaak bediscussieerde) reden: financieel voordeel. Maar denk ook zeker aan imagoverbetering, risicomijding en voordelen voor het milieu.
Financiële voordelen
De perceptie is dat duurzame en circulaire producten voor de consument, maar tevens voor de producerende organisatie, meer geld kosten dan niet-duurzame producten[3]. rcle Economy en Sustainable Finance Lab publiceerden een rapport over de financiering van circulaire bedrijfsmodellen. Zij focussen zich op een circulair product-als-dienst en verklaren juist dat dit, vanuit economisch perspectief, “een potentieel voor langdurige klantrelaties en een stabiele bron van inkomsten” is[4]. De eenmalige investering kan hoger zijn, maar op langere termijn is er een aanzienlijke kostenreductie. “Elke extra gebruikscyclus van een product minimaliseert additionele kosten en vergroot de winst”.
Volgens McKinsey kan duurzaam beleggen (ook wel ESG, Environment Sustainable Governance) de bedrijfswinst met wel 60 procent beïnvloeden. Het effectief toepassen van ESG kan helpen de stijgende bedrijfskosten (zoals stijgende grondstofkosten) te bestrijden. Bij ESG wordt door private equity bedrijven gezocht naar de balans tussen financiële resultaten, sociale belangen en het milieu. McKinsey concludeert dat juist de bedrijven met de sterkste ‘duurzame strategieën’ de hoogste financiële resultaten behaalden[5].
Interessant is tevens het standpunt in het proefschrift “Corporate Social Responsibility and financial markets” van de Rijksuniversiteit Groningen. De auteur merkt op dat er een onderscheid zou moeten worden gemaakt tussen de winst en de waarde van een organisatie, in relatie tot maatschappelijke impact. “MVO kost geld en gaat zodoende ten koste van de winst, maar hier staat een andere vorm van waarde tegenover. Een goed milieu en betere arbeidsomstandigheden oogsten veel waardering. Die waardering beïnvloedt via beleggers de marktwerking”[6]. Volgens dit onderzoek leidt Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen niet direct tot een verhoging van de winst, maar wel tot een verhoging van de waarde van een organisatie.
De inkoopafdeling speelt een grote rol bij het behalen van financiële voordelen door middel van het implementeren van duurzame strategieën. Bij Lamb Weston / Meijer, één van de grootste aardappelverwerkingsbedrijven van Nederland, is een kostenbesparing van 10% behaald, terwijl de inkoop tegelijkertijd duurzamer is geworden. De inkoopafdeling realiseerde deze besparing door de reductie van de verpakkingsfoliedikte. Op het gebied van duurzaamheid bleek dit een goede zet: een vermindering in het verbruik van materialen en tegelijkertijd een reductie van afval. Tevens werd de afmeting van gerecyclede kartonnen dozen gewijzigd waardoor het aantal ritten verminderd kon worden. Dit verlaagde de transportkosten en zorgde voor een stap richting een duurzamere productieketen.
Een ander voorbeeld is de publicatie van SPP Regions (regional networks for sustainable public procurement) over dertien “best practices” van circulair inkopen en de behaalde besparingen. Zo heeft de gemeente van Plymouth City (UK) bepaald dat Land Rover milieuvoordelen moest gaan aantonen en circulaire inkoop moest gaan toepassen bij de bouw van het nieuwe hoofdkantoor. Door de bouw van het hoofdkantoor (27 miljoen euro) heeft Land Rover door het gebruik van gerecyclede materialen en afvalvermindering 2 miljoen euro bespaard. Bij eenzelfde exercitie bespaarde Wales 300.000 euro door hergebruik en herbewerking van kantoormeubilair in hun nieuwe onderkomen[7].
Imagoverbetering
Duurzame inkoopwerkwijzen helpen de reputatie van het merk en/of de organisatie te verbeteren. Een reputatie kan tot wel 80% van de waarde van een bedrijf bepalen en kan nieuwe stakeholders en klanten aantrekken. In 2018 was het percentage van consumenten die zouden willen dat bedrijven meer voor sociale kwesties en het milieu staan, volgens het Global Corporate Sustainability rapport, gestegen naar 90% ten opzichte van 86% in 2015[8].Uit een recent onderzoek van The Sustainable Recruiter blijkt dat 37,2% van de respondenten bewust kiest voor een duurzame werkgever[9]. Berenschot concludeerde dat 89% van de respondenten duurzaamheid ziet als een manier om de organisatie toekomstbestendig te maken en tevens onderscheidend te zijn ten opzichte van bedrijven die MVO minder hoog in het vaandel hebben staan[10].
Het verduurzamen van de organisatie leidt tot een verbetering van het imago, wat kan leiden tot nieuwe klanten, potentiële en ‘gelukkige’ werknemers en onderscheidend concurrentievoordeel.
Risicomijding
Het internationale netwerk Procurement Leaders heeft een enquête afgenomen onder 237 inkoopmanagers, waarin gekeken werd naar de inspanningen van inkoopprofessionals en hun netwerk op het gebied van MVO. Uit deze enquête blijkt dat potentiële juridische risico’s een belangrijke reden zijn voor het treffen van duurzaamheidsmaatregelen. Risico’s als (moderne) slavernij, belastingontduiking en corruptie worden vermeden door een duurzame bedrijfsstrategie. Organisaties nemen hun verantwoordelijkheid wat betreft duurzaamheid om de juridische risico’s, maar ook imago schade, te voorkomen[11].
Neem bijvoorbeeld Vattenfall, de moedermaatschappij van Nuon, die streng optreedt tegen haar kolenleveranciers Drummond en Glencore in Colombia. Door maatregelen te stellen voor wat betreft mensenrechten en de milieusituatie vermijdt Vattenfall potentiele juridische risico’s en imagoschade. Strikte naleving van sociale verantwoordelijkheden en duurzame initiatieven leidde bij Vattenfall zelfs tot het stellen van een ultimatum: als de leveranciers zich hier niet aan houden, stoppen ze met de inkoop van Colombiaanse kolen .
Voordelen voor het milieu
Naast de financiële voordelen, imagoverbetering en risicovermijding zijn er vanzelfsprekend ook voordelen voor het milieu om maatschappelijk verantwoord in te kopen. Volgens Greendeal leidt MVI, met name circulair inkopen, tot het minimaliseren van het gebruik van gevaarlijke stoffen en kan het grondstoffen schaarste afremmen[12].
Een voorbeeld hiervan is de duurzame aanbesteding van wegwerkzaamheden van Rijkswaterstaat. RWS wil in 50 jaar tijd de uitstoot van 9.000 ton CO2 verminderen en 21.8 miljoen euro gaan besparen door in de aanbesteding de voorkeur te geven aan leveranciers die aan de CO2-uitstoot vermindering werken. Ze hebben hierbij gebruik gemaakt van de MKI, een milieukosten indicator die de milieu-impact van een product uitdrukt in euro’s.
Daarnaast heeft REBus (Resource Efficient Business Models) een project opgezet om grondstoffen schaarste tegen te gaan. Eén van de pilots van dit project was de ‘IKEA textile take-back service’, waar klanten de kans kregen om kleding of textiel in te leveren zodat deze hergebruikt, gerepareerd of gerecycled kon worden. Na 12 maanden was de schadelijke koolstofemissie met 20 ton verminderd endoor hergebruik in plaats van nieuwe productie[13].
Inkoopprofessional: go for it!
We kunnen concluderen dat het belang om maatschappelijk verantwoord te handelen actueler is dan ooit én aantoonbare voordelen heeft voor de gehele organisatie. Om MVI op de inkoopafdeling handen en voeten te geven is het van belang om het topmanagement en de budgethouders te overtuigen van duurzaamheidsinitiatieven. Mocht jouw organisatie al een MVO beleid hebben, dan komt dit goed van pas. De inkoopafdeling kan op basis hiervan een MVI beleid en strategie creëren en hier vervolgens het inkoopproces aan koppelen.
Voor een succesvolle implementatie van het MVI beleid zijn de juiste tools, communicatie en trainingen benodigd. De inkoopafdeling moet de drijvende en motiverende factor worden: stap dus af van een beperkt adviserende rol. Interne afstemming tussen Inkoop en de business en samenwerking met externe partijen zijn randvoorwaarden voor een geslaagd MVI-traject: de inkoper speelt hierin een centrale rol. Overtuig de business van eventuele investeringen om zowel op korte als lange termijn impact te maken en zorg dat leveranciers zich als externe stakeholders tevens committeren aan het MVI-beleid van jouw organisatie. Maatschappelijke impact maken is geen individuele taak, daarvoor is een succesvolle samenwerking tussen alle ketenpartners noodzakelijk.
Jij als inkoopprofessional kunt al op korte termijn stappen zetten. Kijk bijvoorbeeld eens kritisch naar het voorraadbeheer en optimaliseer de inkomende goederenstroom door heel gericht demand management toe te passen. Met een aangepaste planning kan bovendien het transport wellicht verminderd worden. Nog grotere stappen kunnen worden gezet bij het overwegen van de verandering van verbruiksgoederen naar gebruiksgoederen: duurzame goederen die meerdere keren kunnen worden ingezet.
Wees je daarnaast bewust van de kracht van de inkoopfunctie. De positie waarin de inkoopfunctie zich in veel gevallen bevindt (spin in het web, sleutel naar leveranciers, betrokken bij vraag én aanbod) creëert mogelijkheden om maatschappelijke impact te maken en zo het imago van de organisatie te behouden of zelfs te verbeteren. Deze centrale positie biedt een enorme kans voor de inkoopprofessionals. Gebruik deze kans om MVI intern op de agenda te zetten en waar mogelijk de samenwerking met leveranciers te intensiveren door bijvoorbeeld duurzame targets te stellen of te zorgen voor volledige ketentransparantie.
Mocht het moreel kompas nog niet hebben geleid tot het implementeren van een MVI strategie binnen jouw inkooporganisatie, dan leiden de bovenstaande voordelen hopelijk tot het besef en de noodzaak ervan. Inkoop kan door de centrale positie deze verandering teweegbrengen en de inkoopfunctie heeft meer dan welke functie ook de kans om hier leidend in te zijn: inkoopprofessional go for it!
[1] Dossier Duurzaamheid. (2018). Retrieved from B-open: https://b-open.nl/resources/2018/10/Persbericht-Dossier-Duurzaam-2018_9-oktober-2018.pdf
[2] Circulaire Economie Nederland. (2018). Retrieved from circulaire economie nederland: https://www.circulaireeconomienederland.nl/shortcuts/SendContactMessage.aspx?recipient=NOT+SET&contact=1
[3] Duurzaam ondernemen. (2010). Overheid bespaart met duurzaam inkopen. Retrieved from Duurzaam ondernemen: https://www.duurzaam-ondernemen.nl/overheid-bespaart-met-duurzaam-inkopen/
[4] Fischer, A., & Achterberg, E. (2016, November). Create a financeable circular business in 10 steps. Retrieved from www.circle-economy.com: https://www.circle-economy.com/resources/2016/12/finance-white-paper-20161207-EN.pdf
[5] McKinsey. (2014). McKinsey on Sustainability & Resource Productivity, number 2.
[6] Dam, L. (2008). Corporate social responsibility and financial markets. Groningen: PrintPartners Ipskamp.
[7] Jones, M., Kinch Sohn, I., & Lysemose Bendsen, A. (2017, Mei). Circular Procurement Case Study Collection . Retrieved from www.sppregions.eu : https://sppregions.eu/fileadmin/user_upload/Resources/Circular_Procurement_Case_Study_Collection.pdf
[8] Intelligence, J. (2018). New Trend report the new sustainability regeneration. Retrieved from JWintelligence: https://www.jwtintelligence.com/2018/09/new-trend-report-the-new-sustainability-regeneration/
[9] Kleine meerderheid werknemers betrekt duurzaamheid bij carrièrekeuzes. (2019, Maart). Retrieved from www.duurzaam-ondernemen.nl.
[10] Berenschot. (2019, Maart). Berenschot strategy trends 2019. Retrieved from www.berenschot.nl.
[11] Procurement Leaders. (2016). Strategy Report – CSR in the Supply Chain: Emerging Risks. Retrieved from Procurementleaders: https://www.iso20400.org/documents/uploads/research_strategy_csr_april2016.pdf
[12] Green Deal. (2016). Meerwaarde. Retrieved from GreenDeals: https://www.greendeals.nl/sites/default/files/downloads/DE-OOGST-VAN-3-JAAR-GREEN-DEAL-CIRCULAIR-INKOPEN-GDCI_Magazine_Web.pdf
[13] Rebus. (2017). Ikea pilots new textile take-back scheme. Retrieved from Rebus: http://www.rebus.eu.com/resources/2018/02/REBus-case-study-IKEA.pdf
